Nghe sách nói (audiobook) là một cách tuyệt vời để tận dụng thời gian khi thực hiện các công việc đa nhiệm. Tôi thường nghe sách nói khi đi bộ 10.000 bước mỗi ngày để tránh cảm giác nhàm chán, hay khi đang rửa một chồng bát đĩa đầy bọt. Tuy nhiên, không giống như một cuốn sách giấy, tôi gặp khó khăn trong việc ghi nhớ hầu hết những gì mình đã nghe. Sau khi thử nghiệm nhiều phương pháp khác nhau, tôi đã tìm ra những cách đơn giản nhưng hiệu quả để khiến nội dung sách nói “đọng lại” trong tâm trí.
1. Chọn Sách Nói Phù Hợp Để Kích Hoạt Học Tập Chủ Động
Không phải tất cả sách nói đều được tạo ra như nhau khi xét về khả năng học hỏi và ghi nhớ. Trước đây, tôi thường chọn sách một cách ngẫu nhiên hoặc dựa trên mức độ phổ biến của chúng. Điều này dẫn đến sự thất vọng vì một số người kể chuyện nói quá nhanh hoặc bằng giọng đơn điệu. Những cuốn khác lại có cấu trúc kém, khiến việc theo dõi các luận điểm chính trở nên khó khăn.
Việc lựa chọn sách nói phù hợp đã thay đổi mọi thứ. Tôi bắt đầu chọn những cuốn hồi ký và tự truyện khi làm các công việc nhàm chán. Ví dụ, cuốn Educated của Tara Westover là một trong những cuốn yêu thích của tôi. Sách nói được chia thành các chương ngắn, rõ ràng hoạt động hiệu quả nhất cho việc nghe thụ động. Chúng cho phép tôi tạm dừng câu chuyện, suy ngẫm và tiêu hóa nội dung từng chút một.
Vì tôi sử dụng Audible cho hầu hết các sách nói của mình, ứng dụng này cho phép tôi nghe thử một đoạn. Điều này giúp tôi kiểm tra xem giọng đọc và tốc độ có phù hợp với mình không. Đọc các đánh giá của người dùng trên một số trang web đánh giá sách tốt nhất cũng cung cấp manh mối về nội dung. Hãy tìm kiếm những đề cập cụ thể về phiên bản “sách nói” vì trải nghiệm có thể hoàn toàn khác nhau giữa các định dạng.
Giao diện xem trước sách nói trên ứng dụng Audible với nút 'Play Sample' nổi bật, giúp người dùng kiểm tra giọng đọc và nhịp điệu trước khi quyết định mua, tối ưu trải nghiệm nghe
Việc chọn đúng sách nói trong đúng tình huống sẽ chuẩn bị cho bộ não của bạn để hấp thụ và ghi nhớ nhiều hơn. Hãy liên hệ những cuốn sách nặng kiến thức với một hoạt động tương tự. Chẳng hạn, tôi đã nghe cuốn Born to Run khi đang chạy bộ và cảm thấy mình đã tiếp thu được nhiều hơn từ cuốn sách đó.
2. Tận Dụng Tính Năng Tốc Độ Phát Lại Và Tua Lại Thông Minh
Tôi từng nghĩ rằng việc nghe sách nói với tốc độ 1.5x – 2x là cách nhanh nhất để hoàn thành một cuốn sách. Thay vào đó, tôi nhận ra rằng điều đó thường đồng nghĩa với việc bỏ lỡ các chi tiết quan trọng hoặc phải tua đi tua lại nhiều lần. Việc bật đi bật lại này trở nên khó chịu và làm gián đoạn dòng chảy tư duy của tôi.
Điều chỉnh tốc độ phát lại dựa trên nội dung đã giúp ích rất nhiều. Đối với các chủ đề dễ hơn, quen thuộc, tôi tăng tốc độ một chút—ví dụ 1.25x—để giữ cho mọi thứ trôi chảy. Nhưng đối với những ý tưởng phức tạp hoặc mới mẻ, việc giảm tốc độ xuống 0.75x hoặc thậm chí tốc độ bình thường sẽ cho não bộ của tôi thời gian để xử lý thông tin.
Khi tôi nghe thấy điều gì đó thú vị hoặc khó hiểu, tôi tạm dừng và phát lại ngay lập lập tức. Sự củng cố này giúp tôi nắm bắt những sắc thái mà tôi đã bỏ lỡ lần đầu tiên.
Hãy để nội dung dẫn dắt tốc độ của bạn. Đôi khi điều đó có nghĩa là phải nghe chậm lại hoặc tua lại ở một phần hoặc chương cụ thể nhiều hơn bạn muốn. Nhưng phần thưởng là bạn có thể ghi nhớ những bài học chính tốt hơn.
Màn hình điều chỉnh tốc độ phát lại sách nói trên ứng dụng di động, với các tùy chọn như 0.75x, 1x, 1.25x và 1.5x, minh họa cách điều chỉnh nhịp độ nghe để tăng khả năng tiếp thu và ghi nhớ
3. Kết Hợp Nghe Sách Nói Với Việc Ghi Chú Hoặc Đánh Dấu
Nghe thụ động chính là thủ phạm đằng sau khả năng ghi nhớ kém của tôi. Tôi bắt đầu thử nghiệm việc ghi chú, và nó đã tạo ra sự khác biệt lớn. Việc ghi lại các ý tưởng, trích dẫn hoặc câu hỏi giúp tôi duy trì sự tương tác chủ động. Ngay cả những ghi chú đơn giản với các từ khóa cũng buộc tôi phải xử lý những gì mình đang nghe thay vì để nó trôi qua.
Hãy giữ cho việc này đơn giản nhất có thể. Tôi sử dụng Google Keep hoặc Apple Notes. Tôi thích Apple Notes vì các tính năng ghi chú nhanh của nó. Apple Notes cho phép bạn ghi lại ghi chú giọng nói và tự động chép lại chúng. Điều này rất tiện lợi cho bản chất gần như rảnh tay khi nghe sách nói.
Ứng dụng Audible cũng hỗ trợ Clips và Bookmarks (hoặc highlights). Các ứng dụng sách nói khác cũng có tính năng cơ bản này. Tôi sử dụng chúng để “cắt” các đoạn yêu thích của mình, viết ghi chú riêng hoặc chỉ đánh dấu các phần quan trọng. Sau đó, tôi có thể xem lại những điểm nổi bật và ghi chú đã lưu mà không cần nghe lại toàn bộ cuốn sách.
Giao diện chức năng 'Clips' và 'Bookmarks' trong ứng dụng Audible, hiển thị tùy chọn ghi chú nhanh và đánh dấu đoạn yêu thích, giúp người nghe dễ dàng lưu lại thông tin quan trọng để xem lại sau
Nếu không thể viết hoặc đánh dấu trong khi nghe, hãy tạm dừng tại các đoạn chuyển chương để tóm tắt các điểm chính bằng ứng dụng Ghi âm giọng nói (Voice Memo) trên iPhone hoặc ứng dụng Ghi âm (Recorder) trên Android. Hiện nay cũng có rất nhiều ứng dụng nhật ký bằng giọng nói.
4. Tổng Hợp Kiến Thức Bằng Tóm Tắt Trực Quan Hoặc Văn Bản
Một số ý tưởng phức tạp hoặc trừu tượng, và chỉ lời nói thôi thì khó có thể đọng lại lâu dài.
Tạo các bản tóm tắt trực quan hoặc văn bản giúp lấp đầy khoảng trống đó. Sau khi hoàn thành một chương hoặc một buổi nghe, tôi dành 5-10 phút để tạo một bản đồ tư duy hoặc dàn ý đơn giản. Điều này cho thấy mối liên hệ giữa các khái niệm và làm nổi bật bức tranh tổng thể.
Tôi đã thử nghiệm với Freeform trên iPhone/iPad để ghi chú trực quan phong phú.
Tóm tắt trực quan không cần phải là một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo. Bạn có thể sử dụng các hộp vẽ và mũi tên trên giấy hoặc sử dụng các công cụ kỹ thuật số như Google Docs hoặc các ứng dụng bản đồ tư duy miễn phí. Hành động sắp xếp suy nghĩ bằng tay một cách trực quan sẽ tạo ra các móc nối trí nhớ mạnh mẽ hơn.
Nếu tóm tắt bằng văn bản hiệu quả với bạn, hãy ghi lại những điểm chính bằng lời của riêng bạn. Chỉ cần chuyển đổi âm thanh thành văn bản cũng có thể làm sâu sắc thêm sự hiểu biết. Tất nhiên, hãy lên lịch xem lại ghi chú của bạn thường xuyên nếu bạn muốn có chủ đích về việc đó.
Hình ảnh ứng dụng Freeform trên iPad hiển thị các sticky note màu sắc, mỗi note đại diện cho một chương sách nói với các ý chính, minh họa phương pháp tóm tắt trực quan để dễ dàng ghi nhớ nội dung
Nhiều nghiên cứu khoa học đã khẳng định rằng việc kết hợp nghe với viết hoặc hình ảnh sẽ kích hoạt nhiều phần khác nhau của não bộ. Điều đó giúp việc gợi nhớ trở nên dễ dàng và đáng tin cậy hơn sau này.
5. Lập Kế Hoạch Hành Động Ngay Sau Khi Nghe
Một lý do lớn khiến tôi gặp khó khăn trong việc ghi nhớ là tôi không bao giờ áp dụng những gì mình đã học. Tôi cứ chuyển sang cuốn sách tiếp theo, và kiến thức vẫn còn trừu tượng, xa rời cuộc sống hàng ngày của tôi.
Bây giờ, tôi luôn tạo một kế hoạch hành động ngay sau khi nghe sách. Điều này có thể đơn giản chỉ là ghi lại một hoặc hai điều để thử dựa trên lời khuyên của cuốn sách nói.
Ví dụ, nếu tôi nghe một cuốn sách về năng suất, tôi sẽ chọn một thói quen mới để thử vào tuần tới. Hoặc nếu đó là về sức khỏe, tôi đặt một mục tiêu nhỏ như uống nhiều nước hơn mỗi ngày.
Ngày nay, nhờ AI, chúng ta có thể yêu cầu chúng tạo các bước hành động chi tiết cho chúng ta.
Có một kế hoạch cụ thể kết nối các bài học với thực tế của tôi. Nó mang lại cho tôi động lực để ghi nhớ và sử dụng các ý tưởng. Và hành động thực tiễn củng cố việc học thông qua luyện tập.
Thông thường, tôi sẽ trì hoãn việc bắt đầu một cuốn sách mới trong cùng thể loại. Nếu không có bước này, sách nói chỉ trở thành một phần của sự quá tải thông tin.
Biểu đồ minh họa các bước hành động được tạo ra từ nội dung sách nói với sự hỗ trợ của AI, bao gồm mục tiêu, hành động cụ thể và thời gian, thể hiện cách biến kiến thức thành kế hoạch thực tế
Nếu có thể, hãy tìm một người mà bạn có thể dạy lại những bài học từ cuốn sách. Việc dạy lại củng cố kiến thức nền tảng của bạn, và người học cũng được hưởng lợi. Nếu bạn không thể tìm thấy ai, hãy biến ChatGPT thành một gia sư và trở thành một học sinh.
Việc ghi nhớ sách nói hiệu quả là vấn đề của sự chủ đích và tích cực trong khi nghe. Nó bắt đầu bằng việc chọn đúng cuốn sách, sau đó ghi chú để tạo tiền đề cho trí nhớ tốt hơn. Xen kẽ đó, việc bổ sung tóm tắt trực quan và tạo kế hoạch hành động giúp sách nói “dính” vào trí nhớ của bạn.
