Việc máy tính cá nhân (PC) dần trở nên chậm chạp theo thời gian là điều hết sức tự nhiên, nhưng bạn không nhất thiết phải chấp nhận tình trạng đó. Từ việc sử dụng công cụ Dọn dẹp ổ đĩa (Disk Cleanup) và điều chỉnh chế độ nguồn, cho đến việc loại bỏ các ứng dụng và tệp tin không cần thiết, có rất nhiều phương pháp bạn có thể áp dụng để giúp chiếc PC Windows của mình hoạt động mượt mà và nhanh nhẹn như thuở ban đầu. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết các bước thực hiện để tối ưu hiệu suất máy tính, giúp bạn dễ dàng đưa cỗ máy của mình trở lại trạng thái tốt nhất.
Dọn dẹp ổ đĩa với Disk Cleanup
Theo thời gian, máy tính của bạn sẽ tích lũy một lượng lớn các tệp không cần thiết như tệp hệ thống cũ, tệp tạm thời hay dữ liệu bộ nhớ đệm (cache). Những tệp này không chỉ chiếm dụng không gian quý giá trên ổ cứng mà còn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất tổng thể của PC, khiến máy chạy chậm và ì ạch hơn.
Việc chạy công cụ Dọn dẹp ổ đĩa (Disk Cleanup) tích hợp sẵn trong Windows là một giải pháp hiệu quả giúp loại bỏ các tệp rác này, qua đó cải thiện đáng kể tốc độ và hiệu quả lưu trữ của máy tính. Bằng cách sử dụng công cụ này thường xuyên – lý tưởng nhất là vài tháng một lần – bạn có thể duy trì hiệu suất mượt mà và ngăn chặn tình trạng “rác” hệ thống làm chậm máy của mình.
Giao diện công cụ Disk Cleanup trên Windows hiển thị tùy chọn xóa các tệp tạm thời
Hạn chế ứng dụng khởi động cùng Windows
Khi bạn cài đặt phần mềm mới vào PC, một số chương trình có thể tự động thêm mình vào danh sách khởi động cùng hệ thống. Mặc dù các ứng dụng như phần mềm diệt virus hoặc dịch vụ lưu trữ đám mây cần phải chạy khi khởi động để hoạt động hiệu quả, việc có quá nhiều ứng dụng tự động chạy có thể làm chậm đáng kể hệ thống của bạn.
Nguyên nhân là do mỗi ứng dụng khởi động đều tiêu thụ tài nguyên quý giá như bộ nhớ RAM và sức mạnh CPU, dẫn đến thời gian khởi động lâu hơn và hiệu suất tổng thể bị giảm sút.
Để giải quyết vấn đề này, hãy mở Trình quản lý Tác vụ (Task Manager) bằng cách nhấn tổ hợp phím Ctrl + Shift + Esc, sau đó điều hướng đến tab Ứng dụng khởi động (Startup apps).
Tại đây, bạn sẽ thấy danh sách các chương trình được thiết lập để khởi chạy khi PC của bạn bắt đầu. Hãy xem xét danh sách này và tắt bất kỳ ứng dụng không cần thiết nào bằng cách nhấp chuột phải vào chúng và chọn Tắt (Disable). Sau khi thực hiện, PC của bạn sẽ khởi động nhanh hơn, gần như tương tự như lúc bạn mới mua máy.
Tab Ứng dụng khởi động trong Task Manager của Windows 11 cho phép quản lý các chương trình tự chạy khi khởi động
Gỡ bỏ ứng dụng, chương trình và tiện ích mở rộng không cần thiết
Một biện pháp khác giúp PC của bạn chạy như mới là gỡ cài đặt bất kỳ chương trình nào bạn không còn sử dụng. Điều này bao gồm cả các phần mềm rác (bloatware) được cài đặt sẵn bởi nhà sản xuất. Những chương trình không cần thiết này không chỉ tiêu tốn không gian lưu trữ quý giá mà còn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất bằng cách chạy ngầm và sử dụng tài nguyên hệ thống.
Bạn có thể sử dụng Bảng điều khiển (Control Panel) hoặc ứng dụng Cài đặt (Settings) để loại bỏ các ứng dụng này. Sau khi gỡ cài đặt, hãy đảm bảo bạn cũng loại bỏ bất kỳ tệp hoặc mục đăng ký (registry entries) nào còn sót lại từ phần mềm. Bạn cũng có thể sử dụng các công cụ của bên thứ ba như CCleaner để đảm bảo quá trình dọn dẹp triệt để.
Ngoài các ứng dụng và chương trình, tiện ích mở rộng trình duyệt cũng có thể ảnh hưởng đến hiệu suất của PC. Điều này đặc biệt đúng nếu chúng đã lỗi thời hoặc được tối ưu hóa kém. Bạn nên thường xuyên kiểm tra các tiện ích mở rộng của trình duyệt và xóa bỏ bất kỳ tiện ích nào không cần thiết hoặc đang gây ra vấn đề.
Kích hoạt chế độ nguồn “Hiệu suất Tốt nhất”
Theo mặc định, Windows sử dụng chế độ nguồn “Cân bằng” (Balanced), mục đích là để cân bằng giữa hiệu suất và mức tiêu thụ điện năng. Cài đặt này lý tưởng cho các tác vụ hàng ngày, nhưng có thể hạn chế toàn bộ tiềm năng của PC trong các hoạt động đòi hỏi cao hơn. Nếu bạn nhận thấy độ trễ hoặc sự giảm sút về độ nhạy trong các tác vụ như chơi game hoặc chỉnh sửa đa phương tiện, việc chuyển sang chế độ nguồn “Hiệu suất Tốt nhất” (Best Performance) có thể giúp ích đáng kể.
Để thực hiện, hãy mở Cài đặt (Settings) > Hệ thống (System) > Nguồn & pin (Power & battery) và nhấp vào menu thả xuống bên cạnh Chế độ nguồn (Power mode) để chọn Hiệu suất tốt nhất (Best performance). Mặc dù có thể làm tăng nhẹ mức tiêu thụ điện năng, đặc biệt trên laptop, chế độ này có thể làm cho PC của bạn phản ứng nhanh hơn đáng kể.
Menu Nguồn và Pin trong ứng dụng Cài đặt của Windows 11, hiển thị tùy chọn thay đổi chế độ nguồn
Chạy quét phần mềm độc hại (Malware)
Ngay cả khi bạn rất cẩn thận, các phần mềm độc hại như virus, spyware và adware vẫn có thể xâm nhập vào hệ thống của bạn theo thời gian. Những chương trình độc hại này thường chạy ngầm một cách lặng lẽ, tiêu thụ tài nguyên hệ thống và gây ra các vấn đề về hiệu suất mà có thể bạn không nhận ra ngay lập tức.
Để khắc phục điều này, việc chạy quét phần mềm độc hại thường xuyên bằng ứng dụng Bảo mật Windows (Windows Security) hoặc một phần mềm diệt virus đáng tin cậy của bên thứ ba là rất cần thiết. Hơn nữa, bạn nên thiết lập các lịch quét hàng tuần để phát hiện sớm các mối đe dọa tiềm ẩn. Ngoài ra, việc tìm hiểu các tùy chọn bảo mật khác trong Windows cũng sẽ giúp PC của bạn duy trì hiệu suất tốt nhất.
Tùy chọn Quét toàn bộ trong ứng dụng Windows Security, giúp phát hiện và loại bỏ phần mềm độc hại
Cài đặt các bản cập nhật hệ thống và Driver đang chờ
Các bản cập nhật, dù là cho hệ điều hành hay trình điều khiển (drivers), đều vô cùng quan trọng để duy trì hiệu suất và bảo mật cho PC của bạn. Các bản cập nhật Windows thường bao gồm các bản vá lỗi quan trọng, tính năng mới và các sửa lỗi đã biết, tất cả đều giúp PC của bạn chạy hiệu quả hơn.
Tương tự, cập nhật driver đảm bảo các thành phần phần cứng của bạn – như card đồ họa, âm thanh và mạng – hoạt động mượt mà với phần mềm mới nhất, từ đó tăng cường tốc độ và độ ổn định.
Bằng cách thường xuyên cập nhật cả hệ thống và driver, bạn có thể đảm bảo PC của mình chạy như mới – hoặc thậm chí tốt hơn – nhờ vào các chức năng nâng cao và tối ưu hóa đi kèm với mỗi bản cập nhật.
Tab Windows Update trong ứng dụng Cài đặt của Windows, hiển thị trạng thái cập nhật hệ thống
Chống phân mảnh ổ cứng (HDD)
Khi bạn sử dụng máy tính, các tệp tin được lưu trữ rải rác thành nhiều mảnh nhỏ trên ổ cứng, tạo ra tình trạng được gọi là phân mảnh.
Khi điều này xảy ra, ổ cứng của bạn phải làm việc vất vả hơn để truy xuất dữ liệu từ nhiều vị trí khác nhau, làm chậm hiệu suất thực hiện tác vụ. Vấn đề này phổ biến hơn ở các ổ cứng cơ truyền thống (HDD) và có thể làm cho máy tính của bạn cảm thấy ì ạch so với lúc mới mua.
Chống phân mảnh (Defragmentation) sẽ sắp xếp lại các tệp bị phân mảnh bằng cách gom chúng lại thành các khối liền kề trên ổ cứng. Quá trình này giúp giảm thời gian ổ cứng cần để định vị tệp. Việc chống phân mảnh có thể cải thiện hiệu suất tổng thể và thời gian tải ứng dụng nhanh hơn. Tin tốt là việc chống phân mảnh ổ cứng trên Windows khá đơn giản khi sử dụng công cụ tích hợp sẵn “Tối ưu hóa ổ đĩa” (Optimize Drives).
Cài đặt lại Windows
Dù bạn có thử bao nhiêu thủ thuật tối ưu phần mềm đi chăng nữa, chúng sẽ không hiệu quả bằng việc cài đặt lại Windows. Đây là cách chắc chắn để cung cấp cho PC của bạn một khởi đầu hoàn toàn mới và làm cho nó chạy như mới.
Thực hiện cài đặt sạch (clean installation) Windows sẽ xóa hoàn toàn mọi thứ, giải quyết các vấn đề còn tồn đọng và khôi phục PC về tốc độ và độ ổn định ban đầu. Mặc dù việc cài đặt lại Windows đòi hỏi bạn phải sao lưu các tệp và cài đặt lại các ứng dụng, nhưng những lợi ích mang lại chắc chắn xứng đáng với công sức bỏ ra.
Thêm RAM (Bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên)
Một bước cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng trong việc cải thiện hiệu suất máy tính của bạn là nâng cấp thêm RAM (Bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên). Như bạn có thể đã biết, RAM đóng vai trò thiết yếu đối với khả năng xử lý nhiều tác vụ đồng thời của máy tính. Máy tính càng có nhiều RAM, nó càng có thể xử lý nhiều dữ liệu cùng lúc. Nếu bạn muốn thời gian tải nhanh hơn và trải nghiệm đa nhiệm mượt mà hơn, hãy cân nhắc tăng dung lượng RAM lên ít nhất 16 GB.
Trước khi nâng cấp, điều quan trọng là phải kiểm tra thông số kỹ thuật của PC để xác định lượng RAM tối đa mà hệ thống của bạn có thể hỗ trợ. Hầu hết các máy tính hiện đại đều cho phép nâng cấp RAM dễ dàng và quá trình này tương đối nhanh chóng.
Một cặp thanh RAM được cầm trên tay, biểu tượng của việc nâng cấp bộ nhớ để tăng hiệu suất máy tính
Việc duy trì hiệu suất PC không nhất thiết phải phức tạp. Đôi khi, chỉ cần kiểm tra các bản cập nhật và gỡ cài đặt các ứng dụng không sử dụng cũng có thể giúp bạn “hồi sinh” cỗ máy của mình. Những lúc khác, bạn có thể cần phải đến phương án cài đặt lại Windows từ đầu. Dù bằng cách nào, việc áp dụng các bước được nêu trên sẽ giúp PC của bạn hoạt động trơn tru trở lại. Hãy chia sẻ bài viết này để nhiều người dùng khác có thể tối ưu chiếc máy tính của mình nhé!
